21 listopada uczniowie ponad stu gdańskich szkół i przedszkoli zorganizują „Dzień Tumbo”, czyli Dzień Solidarności z Dziećmi i Młodzieżą w Żałobie. Tumbo to pomarańczowy słoń, maskotka - symbol Funduszu Dzieci Osieroconych, działającego przy Fundacji Hospicyjnej od 2006 r.
Fundacja Hospicyjna przygotowała dla szkół scenariusze zajęć i informatory ułatwiające organizację wydarzenia. Program Dnia Tumbo zawiera część teoretyczną i praktyczną. Uczniowie w rozmowie z nauczycielem, w młodszych klasach na podstawie lektury specjalnie opracowanych bajek, dowiadują się, czym jest żałoba, jakie pojawiają się wtedy emocje, jak sobie z nimi radzić. Ćwiczenia odwołują się do hasła: „Dzieci radzą sobie same tylko w bajkach”.
Jedną z historii, na podstawie których uczniowie rozmawiają o żałobie jest bajka pt. „Trzecie życzenie Tumbo”, opowiadająca o rodzinie Jarząbków, której przyjacielem jest sympatyczny słonik Tumbo. Kiedy pewnego dnia umiera ukochana gęś Jarząbków – Tina, bardzo zasmucony Tumbo pokazuje ludziom, jak radzić sobie z emocjami towarzyszącymi śmierci kogoś bliskiego, wspiera ich i pociesza. Tak jak robią to słonie, jedne z najbardziej empatycznych zwierząt na ziemi.
Bajka napisana przez Magdę Małkowską 21 listopada będzie miała swoją premierę. To już czwarta pozycja w serii Bajka-Plasterek, którą wydaje Fundacja Hospicyjna. Książeczkę zilustrowała Agnieszka Żelewska, dwukrotna laureatka prestiżowej nagrody Książka Roku polskiej sekcji IBBY dla najlepszej książki dla dzieci. Książka dostępna jest w księgarni Fundacji Hospicyjnej: (www.ksiegarnia.hospicja.pl), wkrótce także księgarniach internetowych i stacjonarnych w całej Polsce.
O potrzebie edukacji związanej z żałobą u dzieci opowiada Agnieszka Paczkowska, psycholog Hospicjum dla Dzieci i Dorosłych im. ks. E. Dutkiewicza SAC, Koordynatorka merytoryczna programu „Tumbo Pomaga”:
Dziecko osierocone często bywa zapomnianym żałobnikiem, czyli takim członkiem rodziny i społeczności szkolnej, którego wewnętrznego cierpienia się nie rozumie. Konsekwencją tego mogą być trudności w uzyskaniu równowagi w życiu czy rozwój zaburzeń w funkcjonowaniu w przyszłości.
Pomagający osobom w żałobie mogą działać nieskutecznie, udzielać nieadekwatnego wsparcia czy nie widzieć problemów osieroconych dzieci. Czynniki te mogą blokować rozpoczęcie żałoby, a gdy ona już trwa, utrudniać jej domknięcie. Jednym ze środowisk, które powinno dostrzec problem, jest szkoła, w której dzieci i młodzież spędzają dużo czasu. Zanim opracowano przebieg Dnia Tumbo w szkołach, Fundacja Hospicyjna zorganizowała warsztaty dla ponad 300 nauczycieli, dotyczące wsparcia osieroconych uczniów. Powstała również strona internetowa www.tumbopomaga.pl zawierająca najważniejsze informacje o tym, jak rozmawiać z dzieckiem w żałobie.
Przyczyny powikłania procesu żałoby
Tabu śmierci
Temat śmierci bywa wypierany ze świadomości społecznej, przez co dziecko wchodząc w okres żałoby, może mieć wokół siebie rówieśników i dorosłych, którzy nie potrafią rozmawiać o przeżywaniu takiej straty. Wśród tych dorosłych często są także ich nauczyciele i wychowawcy, którzy powinni dawać pierwsze i ważne wsparcie po stracie.
Stereotypy dotyczące żałoby
Powszechne jest poczucie, że dzieci szybciej przechodzą kryzys wywołany śmiercią bliskiego. Brak wiedzy o żałobie dziecięcej powoduje, że sytuacja dzieci jest niedostatecznie rozumiana. Tymczasem z badań wynika, że jest to proces skomplikowany. Blisko 40% dzieci doświadczonych utratą rodzica przejawia problemy emocjonalne dłużej niż rok. Dotyczą ich istotne, utrzymujące się nawet do 2 lat po śmierci rodzica, zmiany w funkcjonowaniu codziennym. Większość osieroconych dzieci nie jest też w stanie w tym czasie otwarcie okazywać swych uczuć związanych ze śmiercią rodzica. Pokonywanie tych stereotypów dotyczy całego społeczeństwa, ale w szczególności pedagogów, będących w bezpośrednim kontakcie z dziećmi i młodzieżą.
Nieumiejętny dobór rodzaju wsparcia
Wraz z wystąpieniem sytuacji utrudniających przeżycie żałoby wzrasta możliwość powikłań procesu żałoby, a dziecko i jego bliscy powinni otrzymać dodatkowe, specjalistyczne wsparcie. Do czynników najbardziej utrudniających należy nagły charakter śmierci, wcześniejsze trudne relacje ze zmarłym, brak odpowiedniego wsparcia w domu czy nieodpowiednie zachowanie rówieśników, pedagogów i nauczycieli wobec kryzysu związanego ze stratą.
Dane statystyczne podają szacunkową liczbę osieroconych, pozbawionych przynajmniej jednego rodzica młodych ludzi (około 400 tys. w tym 7,5 tys. sierot zupełnych w 2007 roku). Jest to ponad 4% populacji dzieci i młodzieży w wieku do 20 lat. Istotną staje się zatem kwestia jak najwcześniejszych działań prewencyjnych i wczesnej interwencji - podejmowanych wspólnie przez opiekę społeczną, opiekę zdrowotną, ale także hospicja i placówki oświatowe.
Program „Tumbo Pomaga” jest przykładem systemowego modelu opieki, który zawiera wiele elementów wspierających, łącząc edukację z pomocą finansową. Aby wesprzeć dzieci materialnie, w 2006 utworzyliśmy Fundusz Dzieci Osieroconych Tumbo Pomaga (www.funduszdzieci.pl), dzięki któremu otrzymują one pomoc w formie wyprawek szkolnych, prezentów z okazji świąt czy Dnia Dziecka oraz wsparcie edukacyjne. Pod znakiem słonika działa też program psychopedagogicznego wsparcia „Tumbo Pomaga”, z którego poza osieroconymi dziećmi mogą korzystać także rodzice, opiekunowie i pedagodzy (www.tumbopomaga.pl oraz tumbolinia: 800 111 123, Bajki Plasterki, Dzień Tumbo). Bez zaangażowania placówek oświatowych, bez wsparcia nauczycieli, duża część pomocy nie mogłaby się odbyć. Wierzymy, że 3 lata funkcjonowania Dnia Tumbo w szkołach przyczyniło się do zwiększenia liczby dzieci osieroconych, którym najbliższe otoczenie umiało pomóc.
